God is in een mesthoop

In ‘God is in een mesthoop’ onderzoekt Hans Berens de figuur van Jezus los van het traditionele christelijke dogma. Het boek is geen aanval op religie, maar een kritische herlezing van de Bijbel die één centrale vraag stelt: wat blijft er over van Jezus’ boodschap wanneer we haar ontdoen van bovennatuurlijke claims, kerkelijke machtsvorming en eeuwenlange theologische verharding?

Berens leest de Bijbel niet als letterlijk verslag van goddelijke openbaringen, maar als een verzameling mythen, metaforen en historische constructies die zijn ontstaan in concrete sociale en politieke omstandigheden. Vanuit die invalshoek legt hij een scherp contrast bloot tussen de harde, vaak gewelddadige God van het Oude Testament en de mensgerichte, barmhartige houding die Jezus in het Nieuwe Testament belichaamt. Waar Jahweh optreedt als oorlogsgod en wetgever, toont Jezus zich vooral als moreel leermeester die bestaande religieuze wetten relativeert wanneer zij menselijkheid in de weg staan.

Centraal in het boek staat het idee dat Jezus’ kernboodschap niet religieus maar sociaal en ethisch is. Verhalen als die van de overspelige vrouw, de barmhartige Samaritaan en het eten met tollenaars laten volgens Berens zien dat Jezus structureel kiest voor compassie boven wet, empathie boven oordeel en menselijkheid boven moraal. Deze houding staat haaks op het schulddenken, het offerdenken en het idee van plaatsvervangende verzoening die later door kerk en theologie centraal zijn gesteld.

Een belangrijk deel van het boek is gewijd aan de vraag hoe Jezus tot ‘Zoon van God’ is gemaakt. Berens laat zien hoe wonderverhalen, maagdelijke geboorte en opstandingsverhalen passen binnen bredere mythologische patronen uit de oudheid en hoe zij zijn versterkt in de vroege kerk, met name onder invloed van Paulus en later de concilies van Nicea en Trente. Die ontwikkelingen waren volgens de auteur niet alleen religieus gemotiveerd, maar ook politiek: het christendom moest een samenbindende staatsreligie worden.

Daarmee verschuift het beeld van Jezus van een kritische, aardse denker naar een verheven, onaantastbaar goddelijk figuur. Volgens Berens is juist die vergoddelijking funest geweest voor de oorspronkelijke kracht van zijn boodschap. Jezus werd een object van aanbidding in plaats van een voorbeeld om te volgen. Het gevolg: een geloof dat mensen leert omhoog te kijken, terwijl Jezus juist uitnodigde om de wereld hier en nu rechtvaardiger te maken.

Het boek introduceert daarom het idee van een ‘aards evangelie’. Niet als nieuwe religie, maar als een levenshouding die uitgaat van onderlinge verbondenheid, verantwoordelijkheid en moreel handelen zonder beroep op een hogere macht. In die benadering is God geen bovennatuurlijke instantie die oordeelt en straft, maar een menselijke projectie die zijn functie verliest zodra mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun handelen.

De provocerende titel God is in een mesthoop verwijst naar deze radicale omkering. Niet het verhevene, het zuivere of het bovenaardse is de plaats waar betekenis ontstaat, maar juist het onvolmaakte, het rommelige en het aardse bestaan. Daar, midden in menselijke kwetsbaarheid en falen, wordt zichtbaar wat werkelijk telt: zorg voor elkaar, rechtvaardigheid en mededogen.

God is in een mesthoop is daarmee een prikkelend boek voor lezers die zich hebben losgemaakt van kerk en dogma, maar die wel zoeken naar morele oriëntatie en zingeving. Het nodigt uit tot kritisch denken, herlezen van vertrouwde teksten en het herontdekken van Jezus als inspiratiebron voor menselijk handelen, zonder dat daarvoor een geloof in God noodzakelijk is. Godisineenmesthoop_BerensHans_1…

---

Als je wilt, kan ik deze samenvatting ook iets journalistieker maken (kortere zinnen, meer ‘haakjes’ voor online lezers), of juist iets beschouwender als De Nieuwe Tendens dat prefereert.

Bronnen