“Godsdiensten en religieuze tradities zijn nog altijd sterk aanwezig in de samenleving,” zo betoogt dr. Tjerk de Reis in zijn recensie van het boek ‘Religie als actuele kwestie’ van vrijzinnig hoogleraar Rick Benjamins. “Vaak niet meer als alom aanwezig gegeven, maar als onderstroom in de cultuur. Hoe vindt de theologie daar een eigen weg in?”
“Wie in het weekend een stapeltje kranten en weekbladen doorneemt,” zo vervolgt de Reus, “ontdekt al snel dat religie en geloof helemaal niet verdwenen zijn uit onze maatschappij en cultuur. Wij lijken in een seculier tijdperk te leven, met steeds minder kerkgangers, maar religie is er nog altijd. Tegelijk is duidelijk dat geloven voortdurend onder kritiek staat: te pas en te onpas wordt gewezen naar de Verlichting, als een levensbeschouwelijke basishouding voor onze cultuur, die ons verlost van allerlei mythische beelden van God of het goddelijke.
De Zweedse theologe Jayne Svenungsson (1973) zich sinds de jaren negentig bezig met de actualiteit van het fenomeen religie. “Zij publiceerde in 2022 het boek Divining History, over profetisme, messianisme en de Geest. In haar werk bestudeert zij religie als een verschijnsel in onze geschiedenis, waarin allerlei krachten werkzaam zijn.” Prof. dr. Rick Benjamins schreef een boek over het werk van Svenungsson: Religie als actuele kwestie. Hierin geeft Benjamins, hoogleraar Vrijzinnige Theologie in Amsterdam, een overzicht van het theologische gedachtegoed van Svenungsson.
Svenungsson verheldert niet alleen hoe religie werkt en waar religie aanwezig is, maar ook waar haar eigen betrokkenheid zit. Zo heeft Svenungsson grote waardering voor de oudtestamentische profeten, die in naam van God de bestaande maatschappij onder kritiek stelden. De naam van God staat bij de profeten voor de radicale eis van gerechtigheid en menswaardige behandeling van elk mens. Aan die eis is alles en iedereen onderworpen, ook de profeten zelf.
Svenungsson vindt het van belang om na te denken hoe religie bijdraagt, en kan bijdragen, aan het goede in een samenleving. Dan gaat het om gerechtigheid, vrede en het goede leven in algemene zin.
Achter in zijn boek heeft Benjamins een eigen interview met Svenungsson opgenomen. Het eerste wat zij naar voren brengt, is de erkenning van het goede dat religie teweeg- brengt bij mensen. Zij stelt dat er ‘een probleem’ is met hoe religie wordt weergegeven in bijvoorbeeld de media. Svenungsson: ‘Er is een onevenredige focus op de gewelddadige en repressieve uitingen van religie, terwijl je zelden leest over de vredesinspanningen die geïnspireerd zijn door religie of het stilzwijgende, geduldige en vaak onbeloonde liefdadigheidswerk dat wordt uitgevoerd door religieus gemotiveerde mensen.’
Dr. Tjerk de Reus, Friesch Dagblad, woensdag 13 maart….