God? Zoeker, wat geloof je? In deze creatieve bewerking van een proefschrift klim je in een spirituele beslisboom. En dan een waarin je steeds hoger wil komen. Klim voor klim confronteer je jezelf als zoeker met je eigen denken over levensbeschouwingen. Eenmaal in de top van die boom is je uitzicht beslist weids: een wereldbeeld dat ruimte biedt ‘voor een groot aantal religieuze manieren om tegen de wereld aan te kijken’.
‘Zoekertheologie’
Hans le Grand promoveerde in 2023: Searching in Face of Mystery. Onder het geloof van veel zoekers vermoedt hij een gemeenschappelijk fundament. In zijn proefschrift zitten aardige neologismen zoals religious seekerism en seeker theology. Zoekertheologie. Door de positie van de zoeker kritisch te doordenken komt hij tot een gefundeerde manier om een zoeker te zijn. Dit boek voor een breed publiek doet voorstellen: Wat geloven zoekers? En: waarom?
25% van de mensen in Westerse samenlevingen behoren niet tot één geloofstraditie maar zoeken naar inspiratie in verschillende religieuze en wijsheidstradities. Dat is al het geval als je bijvoorbeeld aan Boeddhistische mindfulness doet en gedichten van de Moslim mysticus Rumi leest of een cursus in Joodse Kabbalah volgt. Maar als jij zo’n zoeker bent: wat geloof je dan eigenlijk?’
(‘Uit: God?)
Zes geloofsstappen
Le Grand rafelt van alles uit in zijn boek, systematisch en boeiend te volgen. Losse puzzelstukjes legt hij vervolgens weer naast elkaar, zodat je een duidelijk beeld krijgt. Geen woord zegt de auteur te veel als hij in zijn boek stelt dat je zo op ‘een heel gestructureerde manier kunt nadenken over wat je als zoeker gelooft’.
De zes geloofsstappen die je kunt maken, als je met de auteur in de ‘beslisboom’ klimt, leidt niet tot simpel ‘relishoppen’. Je bent immers niet naar ‘koopjes’ aan het surfen, maar laat je inspireren door uiteenlopende religieuze tradities.
‘Uiteindelijke werkelijkheid’
Een religieuze zoeker kan, in tegenstelling tot mensen die zich aan één religie verbinden, onderwerpen open laten. Dit geldt bijvoorbeeld voor het onderwerp ‘uiteindelijke werkelijkheid’.
Het is voor zoekers heel goed mogelijk om je zowel te laten inspireren door het Christelijke beeld van de uiteindelijke werkelijkheid ‘God’, maar ook door het Boeddhistische beeld van ‘leegte’ en door wetenschappelijke inzichten die suggereren dat de werkelijkheid uiteindelijk wordt beschreven door natuurkundige formules.’
(Vrije Universiteit Amsterdam, promotie J.B. le Grand)
Mens- en wereldbeelden
Natuurkundige en theoloog Le Grand stelt echter ethiek voorop en niet religieuze doctrine. ‘Omdat we het over God toch nooit eens worden,’ stelt hij. Want: ‘Als we het niet eens worden over klimaat en tolerantie hebben we een groter probleem.’ Ethisch filosoferen. Nadenken op ‘een zo consistent mogelijke manier’. En dat doet Le Grand consequent. Je kunt meedenken, maar vooral zèlf denken. Na iedere bladzijde die je leest, klim je prettig verder in de boom waarin je op vragende wijze vriendelijk geconfronteerd wordt met zowel mens- als wereldbeelden.
Plausibel, maar niet helemaal waar
Le Grand introduceert de term ‘aporie’. Die komt uit het Grieks: een toestand van onzekerheid of verwarring wanneer we onszelf blootstellen aan twee tegengestelde maar acceptabele argumenten. Aporieën noemt de auteur ‘verzamelingen van uitspraken die ieder, stuk voor stuk, plausibel zijn, maar tegelijk niet helemaal waar kunnen zijn, zoals: Het Christendom zegt … Het Boeddhisme zegt … De wetenschap zegt … Als kleuter al werden we blootgesteld aan aporieën, zoals: Papa zegt… Mama zegt… School zegt…’
Als je op deze manier tegen religieuze inzichten aankijkt, wordt zoeken een heel logische manier van spiritualiteit: Je gaat dan van geval tot geval bekijken welke denk- en geloofsrichtingen op welk moment het meeste inzicht verschaffen en hoe je dat doet, hangt af van je culturele achtergrond en je eigen levensverhaal.’
(Uit: God?)
Le Grand werkt dat helder en uitgebreid uit in zijn boek aan de hand van de penrose-driehoek die de kaft van zijn boek siert. (Dit onmogelijke figuur en optische illusie is ontwikkeld door de Britse wiskundigen Lionel en Roger Penrose). Le Grand zegt in zijn boek:
Het aporetisch karakter van religieuze inzichten doet ons beseffen dat werkelijkheid in al haar veelheid en diepte bijzonderder is dan alle religies bij elkaar opgeteld.’
(Uit: God?)
Inclusief denken
Het aantrekkelijke van dit boek is dat de auteur een ‘tamelijk progressieve agenda’ heeft, en zo veel mogelijk ‘inclusief probeert te denken’. Ook hoopt hij een bijdrage te leveren aan een wereldmaatschappij waarin ‘iedereen zich thuis voelt, ongeacht religieuze, etnische of seksuele oriëntatie’. Voor le Grand zijn dat kernpunten waar het ook in religie en spiritualiteit om moet gaan. Eveneens is het een pluspunt dat religieus zoeken serieus wordt genomen als manier om met levensbeschouwing en spiritualiteit om te gaan.
Religieus zoeken: Een nieuwe traditie?
Het is inderdaad, zoals Le Grand stelt, de huidige trend in de samenleving die ‘te relateren is aan de spirituele behoeften van buitenkerkelijken’. Religieus zoeken als nieuwe traditie. En dan zou het inderdaad zomaar kunnen dat ‘bestaande religieuze tradities gedeeltelijk vervangen worden door buitenkerkelijke spiritualiteit’.
Hans le Grand
God? Zoeker, wat geloof je?
Uitgeverij Van Warven, 154 blz., €15,95
ISBN 978 94 93288 91 1
Recensie door: Paul Delfgaauw
Deze recensie is oorspronkelijk verschenen op de website GODENENMENSEN.
Nieuwsgierig naar het boek? Klik hier om het boek te bestellen.